Op zoek naar wetenschappelijk bewijs
Column Johan Bolhuis
‘Voor mij komen de supplementen pas op de laatste plaats. Altijd eerst de voeding en leefstijl aanpassen!’
Op zoek naar bewijs
Het lijkt zo aantrekkelijk en simpel. Misschien verouderen we sneller doordat we bepaalde voedingsstoffen niet voldoende binnenkrijgen. Slik dagelijks enkele supplementen met deze blijkbaar belangrijke stoffen en je voorkomt diverse verouderingsziekten. Maar hoe bepaal je welke supplementen hiervoor geschikt zijn?
Dat is helaas niet zo eenvoudig zonder inzicht in wat we verstaan onder goed wetenschappelijk bewijs. Uitkomsten van onderzoek in celkweken of bij muizen zijn minder van belang dan een publicatie waarin de resultaten van diverse onderzoeken bij honderden mensen wordt besproken. Er bestaat dus een soort rangschikking in sterkte van bewijs, mooi weergegeven in de afbeelding.
Als arts maak ik het liefst gebruik van resultaten uit onderzoek uit de bovenste twee lagen van de piramide. Voor ik een supplement voorschrijf, zoek ik eerst uit…
Lees het hele artikel via blendle of bestel ons bookazine Masterplan Voeding Vitamine Verjonging en ontdek wanneer geneeskunde gebaseerd is op bewijs, wat Johan Bolhuis zijn tips zijn om gezond oud te worden en langer jong te blijven en mocht je willen beginnen met suppletie tegen veroudering dan geeft Johan zijn persoonlijke lijstje.
[blendlebutton]
of en hoe het is onderzocht. Daarmee valt mijn werkwijze grotendeels binnen het begrip evidence-based medicine (EBM), ofwel geneeskunde gebaseerd op bewijs.
Soorten studies:
In een gerandomiseerd dubbelblind onderzoek worden proefpersonen naar willekeur in twee groepen verdeeld. De ene groep krijgt een niet van echt te onderscheiden nepmiddel (placebo) en de andere groep krijgt het echte middel. Om zelfs onbewuste beïnvloeding te vermijden, weten noch de proefpersonen noch de onderzoekers vooraf wie de werkzame stof en wie het nepmiddel krijgen. Bij een meta-analyse nemen wetenschappers een reeks gerandomiseerde onderzoeken kritisch onder de loep, kiezen alleen de studies die aan hun strenge kwaliteitscriteria voldoen en tellen daarvan alle resultaten bij elkaar op. Zo kunnen een reeks studies met weinig proefpersonen tezamen een beeld geven van een effect bij honderden proefpersonen. Dat een studie gerandomiseerd is vind ik van groot belang. Stel dat iemand een nieuw voedingssupplement bij sporters onderzoekt en vindt dat tien van de duizend sporters er daadwerkelijk beter door presteren. Dan kan zo iemand een studie publiceren waarin hij of zij beschrijft: ‘Ik heb tien mensen onderzocht en kijk eens hoe goed ze het doen met deze pil.’ En dan niets vertellen over het uitblijvende effect bij de andere 990 proefpersonen. Als je een supplement wilt verkopen is dat een heel handige manier. Deze truc wordt dan ook veel toegepast.
Bij een gerandomiseerde studie worden vooraf de proefpersonen onwillekeurig geselecteerd, wordt de grootte van de groep vooraf genoemd en de effecten van het supplement worden beschreven. Een verslag van zo’n studie is eerlijker. Het mooie aan resultaten van goed opgezette onderzoeken is dat er een soort filtering heeft plaatsgevonden, waardoor de kans dat het voorgeschreven middel echt iets doet bij een mens toeneemt. Een voorbeeld van een onwetenschappelijke remedie is een oud volksmiddel: het eten van pissebedden om van hooikoorts af te komen. Googel de trefwoorden ‘pissebed’ en ‘hooikoorts’ en je krijgt ruim tweeduizend zoekresultaten met veelal enthousiaste verhalen. Misschien helpt het eten van een pissebed tegen hooikoorts, maar als arts wil ik dan ook begrijpen hoe het zou kunnen werken en of het misschien schadelijk is. Daar is nog geen antwoord op gevonden en er is geen onderzoek naar het effect van pissebedden gedaan. Ik raad mijn patiënten dan liever een extract uit groothoefblad (butterbur) aan. Ten minste drie goed opgezette onderzoeken tonen aan dat het werkt tegen hooikoorts en minstens even effectief is als een regulier hooikoortsmiddel (antihistaminicum). Daarnaast is met uitgebreid onderzoek aangetoond dat het werkzaam is bij migraine en worden er geen schadelijke effecten gemeld. Ik ga dan uit van de gedachte dat als het werkt bij veel proefpersonen, het mogelijk ook bij jou werkt. Die vlieger gaat helaas niet altijd op, want iedereen is anders. Evidence-based medicine is gebaseerd op gemiddelden en dat heeft zo zijn beperkingen. Ik weet bijvoorbeeld dat als ik tien vrouwen een hormoonpreparaat geef, ze alle tien andere bijwerkingen zullen ondervinden.
Kennis en ervaring
Naast evidence-based medicine bestaat er ook de kennis en de ervaring van een deskundige. Deze staan een stuk minder hoog in de piramide van bewijs (op het niveau van casusonderzoek) en dat is vaak niet terecht. Van heel veel logische of simpele middelen zijn namelijk geen grote studies voorhanden, simpelweg omdat het commercieel niet aantrekkelijk is of omdat het niet nodig is. Een mooi voorbeeld is dat er geen gerandomiseerde studies en geen meta-analyses zijn van het nut van een parachute. Over het ontbreken van wetenschappelijk bewijs voor de beschermende werking van een parachute is zelfs eens een wetenschappelijk artikel gepubliceerd. De auteurs roepen ‘radicale voorstanders van evidence-based medicine’ op om deel te nemen aan een studie waarbij de ene helft van de groep springt mét en de andere zónder parachute… Je begrijpt het al, de kennis en ervaring van deskundigen en zelfs het gewone verstand wint het hier van de soms doorgedraaide drang naar evidence-based medicine. Laten we beginnen met dat gewone verstand en tevens de ervaring. De meeste verouderingsziekten zijn een gevolg van verkeerde voeding en/of een verkeerde leefstijl.
Gezond oud worden en langer jong blijven gaat beter als je:
gezond eet: vezelrijke voeding (haverzemelen), geen of niet te veel rood vlees en matig wit vlees, wel geregeld vette vis, niet te veel zout, niet te veel slechte vetten en niet te veel suikers, geen vruchtensappen uit pak en geen frisdranken. Varieer dagelijks en eet veel groenten en klein fruit zoals bessen, bramen en frambozen.
niet te veel eet (voorkom overgewicht).
je lichaam prikkelt tot herstel (hormese): vasten (geregeld honger krijgen), naar de sauna, koud douchen, de thermostaat lager zetten, krachtsporten, met mate koffie drinken en chocolade eten. …geen tekorten hebt aan bepaalde voedingsstoffen (zie het interview met Bruce Ames in Masterplan Voeding Vitamine Verjongen).
goed en voldoende slaapt: zorg voor veel lichamelijke beweging, het liefst in de frisse buitenlucht.
niet rookt en niet of nauwelijks alcohol drinkt.
niet te veel stress en zorgen hebt en geleerd hebt te ontspannen.
in een veilige en schone (gifvrije) omgeving woont.
sociale ondersteuning hebt van familie, vrienden en kennissen.
een doel hebt in je leven, je eigen pad volgt en ruimte maakt voor liefde en spiritualiteit.
Het innemen van een voedingssupplement kan nooit deze basale zaken vervangen, maar kan wel bijdragen aan een gezond dieet en het risico op tekorten aan belangrijke voedingsstoffen verlagen. Wil je zo lang mogelijk jong en gezond blijven, begin dan met deze elf basisvoorwaarden. Voor mij komen de supplementen pas op de laatste plaats. Altijd eerst de voeding en leefstijl aanpassen!
Mocht je willen beginnen met suppletie tegen veroudering dan is het volgende lijstje wat mij betreft voor de meesten zinvol. Een persoonlijke lijst op basis van aangetoonde tekorten en mogelijk extra behoeften heeft uiteraard de voorkeur.
1. Een goed multi-vitamine-mineralensupplement, 1-2 capsules of tabletten per dag
2. Magnesiumcitraat, 400 mg (bij het diner)
3. Calciumcitraat, 500 mg (voor het slapen)
4. Vitamine C, 1 gram bij elke maaltijd, niet time-released
5. Levertraanolie (3 capsules per dag) of visoliecapsule en los extra vitamine D3
6. Vitamine K2, 180 mcg per dag
7. Alfaliponzuur (150 mg) en acetyl-l-carnitine (500 mg), 2x daags 1
8. Liposomaal verpakte curcuma, 2x daags 500 mg
Je eerste kennismaking met de anti-aging-geneeskunde is dan wel meteen een handjevol pillen.
Johan Bolhuis, anti-aging-arts
In de afbeelding van de piramide:
Systematische reviews en meta-analyses (bijvoorbeeld Cochrane Reviews)
Gerandomiseerd dubbelblind gecontroleerd onderzoek
Cohortstudies (studie waarbij een deel van een populatie (de cohorte) gedurende een bepaalde tijd bestudeerd wordt)
Patiënt-controleonderzoek (onderzoek waarbij een behandeling van een groep patiënten vergeleken wordt met een gelijkwaardige groep zonder ziekte)
Patiëntenserie (de effecten van een groep behandelde patiënten wordt gemeten en beschreven)
Casusonderzoek (beschrijving van een behandeling van een of enkele patiënten)
Ideeën, wetenschappelijke hoofdartikelen, meningen Dieronderzoek Reageerbuis/celkweek-onderzoek .
[/blendlebutton]
