Slik het spoorelement lithium en leef tien jaar langer!

Elke dag een simpel pilletje slikken en daardoor minstens tien jaar langer leven, misschien is het mogelijk. Fruitvliegjes die een klein beetje lithium krijgen toegediend, leven 16 procent langer dan hun soortgenoten. Het lijkt ook voor mensen te werken.

Het rommelt al een tijdje rondom het spoorelement lithium. Dit stofje zit van nature in minieme hoeveelheden (microgrammen) in voeding en vooral water, maar de concentraties variëren per land en per streek. In 2011 werd een verband gevonden tussen lithium, lage sterftecijfers en een langere levensduur bij mensen (studie). De Duitse onderzoeker K. Zarse keek naar een groep van 1,2 miljoen Japanners. Via de concentratie in het drinkwater berekende hij de gemiddelde lithiuminname van inwoners in achttien verschillende gemeentes en ontdekte dat diegenen die het meeste lithium binnenkregen, de hoogste levensverwachting hadden.

Lagere zelfmoordcijfers bij hoge lithiumconcentratie

In 2009 was al ontdekt dat de zelfmoordcijfers in gemeentes met hogere concentraties lithium in het drinkwater, lager waren (studie). De conclusie was voor beide studies hetzelfde: bij een gehalte van 420 microgram lithiumchloride per liter drinkwater was de sterfte (en het aantal zelfmoorden) het laagste. Het sterftecijfer lag maar liefst 10 tot 20 procent lager dan in gemeentes waar het water het minste van het mineraal bevatte. De onderzoekers concluderen dat langdurige inname van lage dosis lithium niet alleen de geestelijke gezondheid kan ondersteunen en het zelfmoordrisico verkleinen, maar ook het algehele sterftecijfer laat dalen.

Lithium als medicijn tegen psychische ziekten

Lithium is een spoorelement dat chemisch verwant is aan de mineralen kalium en natrium. Het wordt ingezet in hoge doses (800-1600 milligram) als medicijn bij psychische ziektebeelden als manie, depressie en bipolaire stoornis. Uit één studie bij deze patiënten weten we dat het spoorelement de hoeveelheid grijze massa in de hersenen laat toenemen: mogelijk is het neuroprotectief. Net als bij de andere mineralen en spoorelementen, kan een tekort aan lithium optreden. Uit onderzoek bij geiten en ratten weten we dat een lithiumarme voeding kan leiden tot een lager geboortegewicht, een lagere vruchtbaarheid en ook al weer een kortere levensverwachting. Bij mensen zijn de gevolgen van een lithiumtekort echter nauwelijks in kaart gebracht. Wel zijn er aanwijzingen dat het spoorelement in lage doses (400 microgram per dag) alcoholisme tegengaat en dat lithium de insulinehuishouding kan ondersteunen bij diabetespatiënten.

Maar de studies die dit hebben gevonden, kijken vooral naar de statistische samenhang. Voor stevig bewijs dat we lithium nodig hebben en dat lithium ons leven kan verlengen is inzicht nodig in de onderliggende biochemische processen, die leiden tot de gunstige effecten.

Een recente studie bij fruitvliegjes heeft precies dát gedaan. Het bijvoeren van kleine doses lithium bleek niet alleen het leven van de vliegjes te verlengen, maar hun lijfjes ook te beschermen tegen de negatieve effecten van stress. Ook blokkeert lithium de vetproductie die het gevolg is van een hoge suikerinname. De onderzoekers stuitten op een enzym met de naam glycogeen synthase kinase-3 (GSK-3). Lithium blijkt de werking van dit enzym te blokkeren, waardoor een ander enzym actief wordt (NRF-2) dat cellen beschermt tegen verschillende vormen van schade. “Door ons te richten op GSK-3, kunnen we nieuwe manieren ontdekken om het verouderingsproces te controleren in zoogdieren, inclusief mensen,” vertelt studieleider Dr Jorge Iván Castillo-Quan van Harvard Medical School, die de studie uitvoerde in samenwerking met het Max Planck Institute for Biology of Ageing.

Lithium zorgt voor langere telomeren

Lithium lijkt ook de lengte van telomeren gunstig te beïnvloeden. Telomeren zijn een soort slijtzones aan het einde van de chromosomen die bij elke celdeling iets korter worden. Zijn de telomeren voorbij een bepaald punt verkort, dan stopt de cel met delen. Daarom worden telomeren als een soort snelheidsmeter van het verouderen beschouwd: hoe sneller de telomeren in lengte afnemen, hoe sneller de cel veroudert. Een studie uit 2018 liet zien dat het slikken van lithium bij psychiatrische patiënten samengaat met een langere telomeerlengte. Ander onderzoek laat vooral een langere telomeerlengte zien bij mensen die gedurende een groot deel van hun leven chronisch lithium hebben geslikt (studie, studie). Probleempje: kankercellen kunnen eeuwig delen omdat de telomeren maar niet korter worden. Daarom is er altijd de vrees dat stoffen die het verminderen van de telomeerlengte vertragen, kanker in de hand werken. Het gebruik van lithium is echter juist geassocieerd met een afname van het kankerrisico (studie).

Aan de lithium?

Uit de studie bij inwoners van Japan kun je opmaken dat een inname van 420 tot 840 microgram per dag voor mensen veilig is (dat krijgt men daar binnen door 1 tot 2 liter water te drinken). In Nederland is het drinkwater (en de voeding) veel armer aan lithium, dus wij krijgen geen van allen dergelijke hoeveelheden lithium binnen. Maar voordat je naar de supplementenboer rent voor een potje lithium… Als voedingssupplement is lithium in Europa niet toegestaan. Lithium wordt zelfs niet genoemd op de lijst van toegestane vitaminen en mineralen in de voedingssupplementenrichtlijn (2002/46/EC).

In de VS is lithium als lithiumorotaat te koop

Het is oppassen met dit mineraal, want de veilige bandbreedte is vrij smal. Bij te hoge doses lithium kunnen mensen overgewicht ontwikkelen door vermindering van de schildklierwerking en bij zwangere vrouwen kan een teveel aan lithium leiden tot complicaties bij de baby. Officieel is bij 10 mg/L lithium in het bloed sprake van een lichte lithiumvergiftiging. Bij 15 mg/L kunnen verschijnselen ontstaan zoals verwardheid en moeite om te spreken en bij 20 mg/L bestaat het risico om te overlijden. Ga dus niet zomaar wat experimenteren. Laat je bloedwaarde meten door een antiaging arts. Hij (of zij) kan een passend en veilig supplement voorschrijven om een lage bloedwaarde te corrigeren.

Beeld: B. Nuhanen

Tekst: Hanny Roskamp en Pim Christiaans 

Lees ons boek over gezond ouder worden: ‘Check je houdbaarheid’