Krachtsportsupplement blijkt levensverlenger

Het onder bodybuilders populaire supplement alfa-ketoglutaraat remt de veroudering. Althans bij wormpjes, fruitvliegen en laboratoriummuizen. Verkennende studies bieden nu ook hoop voor mensen.

Alfa-ketoglutaraat (AKG) is een natuurlijke, lichaamseigen stof. Het wordt als onderdeel van de citroenzuurcyclus gevormd in de mitochondriën, de ‘energiecentrales’ van onze cellen. Daar speelt het stofje een belangrijke rol bij de omzetting van voeding in energie. Hoeveel alfa-ketoglutaraat je cellen produceren, is te meten in het bloed. Daarom weten we dat de productie daalt naarmate je ouder en/of dikker wordt. De hoeveelheid stijgt juist onder invloed van vasten en krachttraining (bron). Je kunt de hoeveelheid ook laten toenemen door de stof in te nemen. Omdat AKG de spiergroei waarschijnlijk stimuleert, wordt het al jaren verkocht als krachtsportsupplement.

In 2014 werd ontdekt dat de stof onder meer de productie van adenosinetrifosfaat (ATP) in de mitochondriën remt en zo de levensverlengende effecten van vasten (‘calorische restrictie’) nabootst. Althans bij rondwormpjes (C-elegans), die vijftig procent langer leefden onder invloed van AKG (bron). In 2019 toonden onderzoekers een soortgelijk effect van AKG aan bij fruitvliegjes (bron).

Minder ouderdomskwalen dankzij alfa-ketoglutaraat

In 2020 ging een Amerikaans onderzoeksteam onder leiding van de antiverouderingswetenschapper prof. Brian Kennedy met laboratoriummuizen aan de slag. Vanaf de achttiende maand (‘middelbare leeftijd’ voor muizen) tot hun dood kregen de dieren de stof in de vorm van calcium-AKG bijgevoerd (studie). Hoewel het levensverlengende effect van deze ingreep volgens de onderzoekers matig was (gemiddeld toch nog twaalf procent), bleek het effect op de ‘gezonde levensduur’ indrukwekkend: de behandelde dieren scoorden ruim veertig procent beter op een reeks testen waarmee ouderdomsverschijnselen zoals doofheid, afnemende loopsnelheid en kracht werden gemeten. Kortom, muizen die AKG kregen, werden veel later krakkemikkig en ontwikkelden aanzienlijk veel later ouderdomskwalen dan onbehandelde dieren. In de moderne antiverouderingswetenschap heet dit ‘compressie van morbiditeit’: het zoveel mogelijk terugbrengen van het aantal jaren waarin we gebukt gaan onder ouderdomsgebreken. Voor de meeste antiverouderingsonderzoekers geldt een stof of strategie die dat goed voor elkaar krijgt, als de heilige graal.

Een tot de verbeelding sprekend effect van AKG bij de muizen was dat ze minder snel grijs werden en er beter bleven uitzien. ‘Sommige verschillen sprongen er al binnen een paar maanden uit,’ vertelt een van de onderzoekers in Science Magazine. ‘Ze zagen er veel zwarter, glanzender en jonger uit dan de onbehandelde muizen.’

Vooral bij de muizenvrouwtjes (in de gebruikte stam leven die gemiddeld korter dan de mannetjes) verminderde AKG bovendien chronische stille ontstekingsprocessen, belangrijke aanjagers van de veroudering.

Alfa-ketoglutaraat beïnvloedt fundamentele verouderingsprocessen

De muizenstudie van Kennedy en co was een logisch vervolg op de eerdere experimenten met wormpjes en fruitvliegen. De onderzoekers lieten ermee zien dat universele ‘levensduur regelmechanismen’ diep in de cellen in al deze organismen min of meer op dezelfde gunstige wijze op AKG reageren. Daarmee is het aannemelijk dat AKG ook de (gezonde) levensduur van homo sapiens kan verlengen.

Eerder zeiden onderzoekers naar aanleiding van de muizenstudie: ‘Bij mensen daalt het AKG-bloedniveau met een factor tien tussen de leeftijd van veertig en tachtig jaar. Het molecuul is niet beschikbaar in menselijke voeding, waardoor directe suppletie de enige haalbare manier is om het niveau te herstellen.’ (bron)

Kennedy en zijn collega’s waren ten tijde van de muizenstudie verbonden aan het prestigieuze Buck Institute, een onafhankelijke Amerikaanse onderzoeksorganisatie die zich richt op veroudering en ouderdomsziekten. Het onderzoek van Kennedy is echter gefinancierd door Ponce de Leon Health, een Amerikaanse producent van anti aging supplementen. En Kennedy zit in de directie van dit beursgenoteerde bedrijf… Deze constructie past in een ontwikkeling van de laatste tien jaar, waarbij commerciële bedrijven antiverouderingsproducten proberen te ontwikkelen en daarvoor topwetenschappers aantrekken.

Alfa-ketoglutaraat kan misschien biologische verjonging in gang zetten

Ponce de Leon Health brengt het supplement Rejuvant LifeTabs op de markt: het belangrijkste ingrediënt daarvan is 1 gram aan calcium gebonden AKG per tablet. Daarnaast bevat het voor mannen vitamine A en voor vrouwen vitamine D. De tabletten zijn time released (ze geven de inhoud geleidelijk af) en dienen tweemaal daags te worden ingenomen.

Daarnaast verkoopt Ponce de Leon Health DNA-testen (van TruMe) waarmee de ‘epigenetische leeftijd’ kan worden vastgesteld. Uitleg in drie zinnen: De activiteiten van onze genen veranderen op specifieke wijze als we ouder worden. Aan die veranderingen kan iemands biologische leeftijd worden afgelezen. Een invloedrijke nieuwe theorie luidt dat ware verjonging kan worden bereikt door leeftijdsgerelateerde epigenetische veranderingen terug te draaien naar een jeugdiger niveau (meer over het testen en beïnvloeden van de epigenetische leeftijd in deze blog).

Ponce de Leon Health claimt dat AKG hiertoe in staat is. Een ‘pilot study‘ zou uitwijzen dat de epigenetische leeftijd van zeventien klanten na zes maanden Rejuvant LifeTabs slikken met gemiddeld met 8,5 jaar is teruggedraaid. De supplementenfabrikant is zo zeker van haar zaken, dat bij de aanschaf het supplement gratis twee DNA-testkits (van TruMe) op basis van een speekselmonster worden aangeboden: één om de epigenetische leeftijd meteen mee te bepalen, en één om dat na vier maanden LifeTabs-slikken te doen. Een aanbieding die uiteraard ook handige onderzoeksdata oplevert…

Onlangs (november 2021) publiceerde Brian Kennedy, inmiddels verbonden aan de National University of Singapore, samen met collega’s een tweede artikel over het effect van Rejuvant Life Tabs bij klanten. Ditmaal ging het om 14 gezonde vrouwen en 28 gezonde mannen met een gemiddelde leeftijd van 63 jaar. Allemaal hadden ze een setje supplementen en testen aangeschaft. Ze hadden vooraf een speekselmonster ingestuurd en dat na vier tot tien maanden Life Tabs slikken opnieuw gedaan. Net als bij de eerste pilotstudie, daalde de epigenetische leeftijd van de groep met gemiddeld ongeveer 8 jaar.

De onderzoekers schrijven dat de epigenetische leeftijd bij iedereen op twee deelnemers na omlaag was gegaan. Het effect was het sterkst bij de mensen die volgens hun eerste epigenetische test te oud voor hun leeftijd waren. Ook was het effect groter naarmate de deelnemers ouder (chronologische leeftijd) waren. Dit zou kunnen betekenen dat mensen met een lage biologische leeftijd die al optimaal verouderen, minder te winnen hebben met AKG. Kortom, misschien schroeft de stof alleen een te snelle veroudering terug en voegt het weinig toe als je al jong voor je jaren bent.

Verder was het opvallend dat het voor het verjongende effect niet uitmaakte of de deelnemers de supplementen vier of tien maanden hadden geslikt. ‘Dit kan erop duiden dat de gemiddelde behandelduur van onze groep, ongeveer zeven maanden, voldoende is om alle voordelen uit de suppletie te halen,’ schrijven de onderzoekers.

Zou kunnen. Aan de andere kant geven de onderzoekers toe dat nog ze nog met veel onbeantwoorde vragen zitten: wat gebeurt er als je AKG jaar in, jaar uit slikt? Neemt het effect af zodra je met suppletie stopt? In hoeverre kan er sprake zijn van een placebo-effect? Wat doet het slikken van AKG met belangrijke ‘functionele’ zaken als fitheid, kracht en een reeks bloedwaarden die een beeld van je gezondheid geven?

Het wachten is op een goed opgezet, dubbelblind placebo-gecontroleerd onderzoek met een groter aantal proefpersonen. En dan liever niet betaald door een supplementenfabrikant.

Alfa-ketoglutaraat heeft veel gunstige gezondheidseffecten

De AKG die in de muizenstudie en in de studies met klanten werd gebruikt (en in LifeTabs zit) is gebonden aan calcium. Waarom voor die vorm is gekozen, wordt niet vermeld. Ook is onduidelijk waarom er voor mannen vitamine A en voor vrouwen vitamine D aan de LifeTabs is toegevoegd. Het riekt naar verkoopbevorderende franje. Een aanbeveling om naast AKG een multi met A en D te slikken, lijkt meer voor de hand te liggen.

AKG wordt in winkels en webshops meestal aangeboden in de vorm van arginine-AKG of ornithine-AKG. Arginine en ornithine zijn aminozuren die op zichzelf ook aantrekkelijke eigenschappen hebben. Zo stimuleert arginine de aanmaak van stikstofmonoxide (goed voor de bloedvaten) en stimuleren ze beide de aanmaak van groeihormoon (goed voor o.a. spiergroei en herstel).

AKG is in het verleden in verschillende vormen getest op varkens, kalkoenen, ratten en schapen.  En ja, ook op mensen, zij het kleinschalig. Daardoor kunnen we een aantal interessante eigenschappen en effecten van AKG op een rij zetten:

• AKG is een belangrijke bron van onder meer glutamine en glutamaat, twee aminozuren die in spieren de vorming van eiwit (‘eiwitsynthese’) stimuleren en de afbraak van eiwitten remmen (bron).
• AKG stimuleert de aanmaak van groeihormoon, IGF-1 en insuline en heeft dan ook een anabool (opbouwend c.q eiwitvormend) effect (bron).
• AKG stimuleert spiervorming en vetverbranding. Muizen die in een recent experiment AKG bijgevoerd kregen, werden zwaarder, maar die gewichtstoename was te danken aan een toename van de vetvrije spiermassa terwijl het vet juist was geslonken. Krachttraining stimuleert de aanmaak van AKG, en onderzoekers vermoeden dat veel van de gezondheidsvoordelen van krachttraining aan AKG kunnen worden toegeschreven. Omdat AKG een anabole werking heeft, wordt het door sommige wetenschappers gezien als een veelbelovend middel tegen sarcopenie ofwel de spierafname die met het verouderen samengaat (bron).
• AKG stimuleert de vorming van collageen (bron).
• AKG heeft een gunstig effect op het skelet: het zorgt voor een goed evenwicht tussen botvorming en botontkalking, waardoor botten langer stevig blijven. In een studie uit 2003 had AKG een gunstig effect op de botten van vrouwen die na de menopauze met botontkalking kampten.
• AKG beschermt en versterkt het immuunsysteem, onder meer via de vorming van glutamine, dat een belangrijke brandstof is voor lymfocyten and macrofagen (bron)
• Onderzoek met fruitvliegjes suggereert dat AKG ons kan beschermen tegen aluminiumvergiftiging (bron).
• AKG bootst de levensverlengende effecten van vasten (calorische restrictie) na. Dat komt omdat AKG evenals vasten de vorming ATP-synthase remt(bron), waardoor er minder ATP wordt gevormd. Adenosinetrifosfaat  of ATP is de universele drager van energie in onze cellen.
• AKG onderdrukt de activiteit van het gen mTOR (bron, bron). Het remmen van dit gen heeft een levensverlengend effect in verschillende organismen. MTOR wordt ook geremd door rapamycine, een van de meest veelbelovende anti aging-medicijnen van dit moment (bron). Rapamycine mag echter nog niet tegen veroudering worden voorgeschreven wegens mogelijke nadelige bijwerkingen – en die zie je niet bij AKG .
• AKG bevordert wondgenezing en herstel na ziekte. Al in 1994 kregen ouderen van rond de zeventig jaar die herstelden van een ziekte gedurende twee maanden dagelijks tien gram ornithine-AKG of een placebo (studie). De patiënten die ornithine-AKG kregen, herstelden beduidend sneller dan degenen die het nepmiddel slikten. In 2000 versnelde ornithine-AKG (per sondevoeding) de genezing van patiënten met ernstige brandwonden (bron).
• Het AKG-tekort in stam- en voorlopercellen neemt toe met de leeftijd (bron). De afnemende activiteiten van dit type cellen wordt gezien als een van de fundamentele oorzaken van veroudering.
• Met het ouder worden veranderen de activiteiten van een reeks genen volgens een vast patroon (epigenetische veranderingen). Deze veranderingen lijken in belangrijke mate het verouderingsproces te sturen (bron). Er is nu veel wetenschappelijke belangstelling voor het vertragen of zelfs terugdraaien van deze epigenetische veranderingen. Het lijkt erop dat AKG hierin een centrale rol kan spelen (bron).

Kortom, AKG is veelbelovend als anti aging-supplement. Belangrijk pluspunt: de stof geldt als veilig en is alom vrij verkrijgbaar. De ideale vorm en dosering voor gezonde vitamine-aficionado’s die er de tekenen van veroudering mee op afstand willen houden, is echter nog niet bekend. In het handjevol onderzoeken met mensen is meestal tien tot twaalf gram arginine-AKG of ornithine-AKG per dag gebruikt. Voorbeeld: in dit experiment (2007) maakte twaalf gram arginine-AKG (zes gram arginine plus zes gram AKG) per dag ervaren krachtsporters sterker. De dosering die in de pilot studies van Ponce de Leon Health werd gebruikt, is twee gram calcium-AKG per dag verdeeld in twee porties. De meeste producenten van AKG raden een dagdosering van drie tot vijf gram per dag van hun product aan. Twee- tot driemaal daags op de lege maag innemen ligt voor de hand.

Geen trek in (nog meer) supplementen? Met vasten en/of krachttraining kun je de eigen aanmaak van AKG aanzienlijk verhogen.

Tekst Pim Christiaans | Life Unlimited