Wetenschappers adviseren: ‘Slik vitamine C en D tegen corona!’
Is het zinvol om vitamine C en D tegen corona te slikken? Keihard bewijs is er niet, maar de aanwijzingen dat de supplementen kunnen helpen zijn ijzersterk, vindt een toenemend aantal wetenschappers.
Zijn er voedingsstoffen die bescherming tegen covid-19 bieden? Al is het maar een beetje, in afwachting van een echte remedie? De geijkte methode om als journalist antwoorden op zo’n vraag te vinden, is op zoek gaan naar de best ingevoerde wetenschappers op het gebied van de meest beloftevolle stoffen. De ontwikkelingen gaan zo snel dat er niemand is die alles over alle afzonderlijke voedingstoffen kan bijhouden en overzien. In de afgelopen twintig jaar verschenen er bijvoorbeeld meer dan 35.000 wetenschappelijke publicaties over vitamine C en 58.000 over vitamine D (Bron: Pubmed) Zie dat maar eens bij te benen in je eentje.
Door het immer versnellende wetenschapsgeweld, concentreren onderzoekers zich noodgedwongen op steeds kleinere deelgebiedjes van hun vakgebied. Zo worden superspecialisten geboren. Die moet je hebben als je over een afzonderlijke vitamine de laatste inzichten wil horen. Als je die niet kunt vinden, is het zaak iemand te zoeken die op zijn minst nog recent onderzoek naar voedingsstoffen en virale infectieziekten heeft gedaan en daarmee de serieuze vakbladen heeft gehaald.
Als je de media mag geloven, is er echter één wetenschapper in Nederland die van alle markten thuis is: prof. dr. Martijn Katan. Als het op radio, televisie of de krant over voedingssupplementen, een dieet, of zelfs het nut van een preventieve bodyscan gaat, is de kans groot dat je Katan aantreft die er met klinkende oneliners zijn kritische oordeel over velt. Meestal is daarna alle hoop de bodem ingeslagen.
Katan is emeritus hoogleraar voedingsleer, heeft in de gezondheidsraad gezeten en andere gewichtige functies bekleed en is de trotse bezitter van diverse onderscheidingen. Iedereen denkt dus met een echte autoriteit te maken te hebben. Op driekwart van de onderwerpen waar Katan zich publiekelijk over uitspreekt, is hij echter helemaal niet zo bijzonder goed ingevoerd.
De aanwijzingen stapelen zich op dat vitamine D de kans op het krijgen van een covid-19 infectie verkleint. Dat was de aanleiding van late night talkshow OP1 om mij te vragen om over mijn ervaringen met supplementen te komen praten. Immers, ik sta bekend als een grootgebruiker. Ik vertelde dat ik mij tegen covid-19 wapen met vitamine C en D.
Wie zat naast mij aan tafel om te waarschuwen tegen de gevaren van voedingssupplementen en te wijzen op de gammele bewijzen erachter? De hooggeleerde prof. dr. Katan natuurlijk!
Katan heeft echter niets doorwrochts over vitamine C of D in een wetenschappelijk vakblad gepubliceerd. Als ik iets over deze vitaminen wil weten, zou ik nooit bij hem aankloppen. Er zijn zoveel andere, zoveel interessantere, zoveel échte experts! Dat Katan steeds maar weer zijn vloek over supplementen op radio en tv komt uitspreken, is bedenkelijk.
Hij komt praten onder de vlag van hoogleraar voedingsleer en steunt comfortabel op zijn status van gewapend beton. Maar hij zou zijn optredens steeds moeten beginnen met de disclaimer: ‘Op dit gebied ben ik niet de aangewezen expert, maar… ‘ Ja, Katan weet door zijn achtergrond natuurlijk veel meer dan gemiddeld over de verschillende micronutriënten, maar dat is wat mij betreft niet genoeg om jezelf als een autoriteit te mogen verkopen. Als het om vitamine C en D gaat, heeft Katan weliswaar de klok horen luiden, maar voor de klok én de klepel moet je bij de ware kenners zijn.
In 2010 beging Katan een blunder in het NRC. In een column (‘Het recht op een misser.’ Wetenschapsbijlage NRC Handelsblad 16-17 oktober 2010) beweerde hij stellig dat nu eindelijk was bewezen dat vitamine C niet tegen verkoudheid beschermt. Dit was volgens Katan voor eens en voor altijd aangetoond met een Cochrane meta-analyse. De conclusies van zo’n kritisch onderzoek naar eerdere experimenten gelden binnen de medische wetenschap als het summum van bewijs. Katan sprak er met grote woorden over en alle mensen die weleens een verkoudheid met vitamine C aanpakken (door Katan als ‘gelovigen’ aangeduid) stonden in hun hemd.
Een van de drie auteurs van de betreffende meta-analyse was de Finse wetenschapper Harri Hemilä: een man die er zijn levenswerk van heeft gemaakt om onderzoeken naar vitamine C en verkoudheid te analyseren, aldus Katan zelf. Een echte superspecialist dus. Toen ik Hemilä om een reactie op de column van Katan vroeg, reageerde hij teleurgesteld en geïrriteerd: het glas dat hij en zijn collega’s als halfvol hadden bedoeld, was door Katan als halfleeg gepresenteerd! Hemilä en co waren juist tot het oordeel gekomen dat vitamine C een verkoudheid significant kan verlichten. Hun conclusie kort door de bocht: bij een verkoudheid zijn vitamine C-supplementen geen wondermiddel, maar wel degelijk werkzaam, zinvol en veilig. Dit is inmiddels met latere meta-analyses verder bevestigd.
Als redacteuren van talkshows opzoek zijn naar talking heads die echt iets waardevols te melden hebben over vitamine C en D in de strijd tegen corona, heb ik een aantal suggesties. Ik weet het, de meeste topspecialisten zitten in het buitenland, maar een videoverbinding is zo opgezet.
David Meltzer, verbonden aan de universiteit van Chicago heeft verstand van vitamine D en is een goede verteller. Hij ontdekte recentelijk dat de kans om covid-19 op te lopen 77 procent hoger is bij mensen die een te lage bloedspiegel van vitamine D hebben (bron). De observatie van Meltzer staat niet op zichzelf. Een andere interessante (hoewel omstreden) Amerikaanse onderzoeker en soepele spreker, Michal Holick, bekeek de bloedspiegel van vitamine D van 190.000 Amerikanen. Hij zag dat mensen met een lage vitamine-D spiegel een 54 procent grotere kans hebben op een positieve PCR-test. Naarmate de bloedspiegel van D hoger is, is de kans op een positieve uitslag kleiner. Dichter bij huis vonden Duitse onderzoekers het verband tussen een lage vitamine D-bloedspiegel en de kans op een ongunstiger verloop van een covid-19 infectie (bron).
Al deze wetenschappers zullen vertellen dat hun observationele onderzoeken strikt genomen niets bewijzen. Er is geen bewijs dat het innemen van vitamine D de kans om covid-19 te krijgen verkleint of een rampzalig verloop ervan verzacht. Om dat effect aan te tonen zijn dure, zorgvuldig opgezette en langdurige experimenten nodig. Wel kunnen ze uitleggen dat de laatste twintig jaar overduidelijk is geworden dat vitamine D een belangrijke rol in onze afweer speelt en hun bevindingen dus niet uit de lucht komen vallen.
Onder tijdsdruk voerden Spaanse wetenschappers een verkennend experiment uit met 76 coronapatiënten (bron). Een deel kreeg naast de reguliere ziekenhuiszorg vitamine D-suppletie. Met hun liep het gemiddeld beter af dan de patiënten die alleen de reguliere zorg kregen.
Er zijn nu betere interventiestudies met vitamine D gaande, maar de resultaten daarvan zullen nog lang op zich laten wachten. In afwachting daarvan adviseert Meltzer vitamine D als supplement in te nemen binnen de veilige marges. Voor de meeste mensen is volgens Meltzer de bescheiden dosis van 400 internationale eenheden al genoeg maar meer mag ook: tot 4000 internationale eenheden per dag is veilig. Het wordt pas riskant als je langdurig meer dan 10.000 internationale eenheden inneemt, aldus deze wetenschapper die hiermee te algemene consensus uitspreekt.
Nadat Katan in Op1 zijn twijfels over vitamine D had uitgesproken, onthulde talkshow host Jort Kelder dat ik naast vitamine D grote hoeveelheden vitamine C slik. Ik vertelde wat ik ook op mijn site zeg: ik neem dagelijks enkele grammen vitamine C en voer de dosis op zodra ik een verkoudheid of griep voel opkomen. Grote hoeveelheden vitamine C kunnen (onschuldige) darmproblemen veroorzaken. Wat mij steeds weer opvalt is dat ik bij een griepje extreem hoge doseringen vitamine C kan innemen zonder dat mijn darmen protesteren. Daaruit trek ik de conclusie dat mijn lichaam de vitamine op dat moment goed kan gebruiken.
Terwijl ik mijn relaas deed, voelde ik de sceptische blik van Katan in mijn flank prikken. De professor trok het nut van vitamine C in twijfel en waarschuwde dat er ‘redelijk hard bewijs’ is dat de grote hoeveelheden vitamine C die ik gebruik nierstenen kunnen veroorzaken.
Oh ja? Zou zit een klok zonder klepel-uitspraak kunnen zijn? Hoe denken wetenschappers hierover die echt verstand van vitamine C hebben?
De eerder genoemde Harri Hemilä volgt al meer dan dertig jaar de wetenschap over vitamine C op de voet en publiceert daar grondige wetenschappelijke artikelen en prestigieuze Cochrane-analyses over. Kortom, hij is iemand die ‘echt verstand’ van vitamine C heeft – zeker meer dan Katan. Dit is eenvoudig met de zoekmachine van Pubmed te checken: H. Hemilä heeft 81 publicaties over vitamine C op zijn naam staan, M. Katan nul.
Ik heb Hemilä meerdere malen geïnterviewd. Volgens Hemilä is vitamine C niet alleen veilig, maar bewezen werkzaam tegen verkoudheid en in grotere hoeveelheden mogelijk ook tegen covid-19.
Iemand anders die er meer verstand van heeft dan Katan, is de Deense vitamine C-onderzoeker Jens Lykkesfeldt (93 publicaties over vitamine C op Pubmed). In het e-boek Vitaminen tegen veroudering noemt hij vitamine C ook in torenhoge doseringen nog steeds ‘extreem ongiftig’. Hij vertelt dat hij voor onderzoek zestig gram vitamine C direct aan het bloed van kankerpatiënten heeft toegediend, zonder nadelige bijwerkingen te zien.
De weinige ‘bewijzen’ voor een verband tussen nierstenen en C zijn niet alleen heel zwak, ze wijzen ook nog eens op een miniem risico. Een studie onder 48.000 Zweedse mannen die een (niet significant) verband suggereert, komt volgens de goed ingevoerde biochemicus en vlogger Rhonda Patrick (leerling van Bruce Ames) hier op neer: iemand die vitamine C slikt kan eens per 323 jaar een niersteen ontwikkelen vergeleken met iemand die geen C slikt, die eens in de 613 een niersteen kan ontwikkelen (bron). Dit gaat nergens over, maar om het zekere voor het onzekere te nemen, wordt mensen met een sterke aanleg voor nierstenen hoge doseringen van vitamine C afgeraden.
Harri Hemilä noemt het verhaal over C en nierstenen een ‘urban legend’, een mythe die eindeloos wordt herhaald door mensen die de klok hebben horen luiden, maar niet weten waar de klepel hangt.
Philip Calder, hoogleraar Nutritionele Immunologie aan de universiteit van Southhampton is gespecialiseerd in de rol van voeding bij onze afweer. Hij publiceerde onlangs samen met onder meer dr. Manfred Eggersdorfer (universiteit van Groningen) een interessant overzichtsartikel. Daarin worden micronutriënten op een rij gezet die een bewezen rol hebben bij de bescherming tegen virale infectieziekten à la covid-19. Ik citeer: ‘We recommend supplementation above the RDA for vitamins C and D. As noted above, recent meta-analyses concluded significant reductions in the risk and impact of both upper and lower respiratory tract infections such as the common cold and pneumonia, including disease severity and risk of death in older patients, with vitamin C supplementation. (…) Based on this evidence, a daily intake of at least 200 mg/day for healthy individuals is recommended. This level is above the US RDA of 75 and 90 mg/day for female and male adults, respectively [80]. It should be noted that vitamin C requirements depend on health status, and 1–2 g/day are recommended to restore normal blood levels in individuals who are sick, beginning at the onset of symptoms. (…) Several recent meta-analyses have concluded that vitamin D supplementation reduces the risk of respiratory tract infections in both children and adults [11,31,32,33,34,35]. (…) A daily intake of 2000 IU (50 µg) is recommended.
De auteurs adviseren verder dagelijks in te nemen: een bescheiden gedoseerde multi met vitaminen en mineralen, 8 tot 11 mg zink en 250 mg EPA/DHA (omega 3 visvetzuren).
Had de redactie van Op1 in plaats van Katan maar een videoverbinding met Calder gemaakt, of anders Eggersdorfer grvraagd de reis uit Groningen naar de studio te aanvaarden, dan was het vast een leerzaam gesprek geworden. Gelukkig zat ook de beminnelijke prof. dr. Huub Savelkoul aan tafel, hoogleraar celbiologie en immunologie aan de universiteit van Wageningen. Hij liet zich niet van de wijs brengen door het gemopper van Katan en vatte de laatste stand van de wetenschap vaardig samen: door vitamine D te slikken verklein je waarschijnlijk de kans om covid-19 op te lopen. Door vitamine C in te nemen zodra je het virus onder de leden hebt, verloopt de infectie waarschijnlijk milder.
Om deze pandemie gezond door te komen, is het zaak naar de juiste adviseurs te luisteren. Daar hoort Katan niet bij.
P.s.
Op 6 februari 2021 hadden onder meer 115 hoogleraren, 131 medische wetenschappers en 116 phD’s of hoger deze verklaring ondertekend, waarin overheden worden opgeroepen het publiek onmiddellijk een inname van ten minste 2000 internationale eenheden (50 mcg) vitamine D per dag te adviseren om het risico op een ernstig beloop van een covid-19 infectie te minimaliseren. Update november 2021: Door voortschrijdend inzicht is de aanbevolen inname inmiddels verhoogd naar 4000 i.e. (100 mcg) tot 10.000 i.e. (250 mcg) per dag.
Tekst: Pim Christiaans
Gerelateerde artikelen
Harri Hemilä over vitamine C en corona
Vitamine C en corona: de feiten
‘Bewezen: vitamine C helpt tegen verkoudheid’
Vitamine C verlaagt bloedsuiker én bloeddruk
‘Minder kans op alzheimer mer vitamine C en E’
€4,95 – E-gids
Een griepvirus dat een gezonde tiener een paar dagen van de straat houdt, kan iemand van tachtig de das om doen. Dat komt omdat het afweersysteem net als onze organen ten prooi valt aan veroudering. Een verouderd immuunsysteem rekent ook minder goed af met kankercellen en kan per vergissing verkeerde cellen gaan aanvallen, met autoimmuunziekten zoals reuma en coeliaki tot gevolg. Houd je afweer daarom in topvorm en geef het een steuntje in de rug met natuurlijke afweerboosters. In deze E-gids vind je de nieuwste adviezen om je afweer een lang leven lang in topvorm te houden.
